Demo

Etiket: Tarım

  • TARIMDA KULLANILAN GÜBRELERİN PİYASA GÖZETİMİ VE DENETİMİ

    Tarımda kullanılan gübrelerin piyasa gözetimi ve denetimi ilgili yönetmeliğin kapsamı dahilinde gerçekleştirilir.

    Gübre; asıl amacı bitkiyi beslemek olan materyaldir. Bitki besin maddesi ise; bitkilerin beslenmesi için gerekli olan azot, fosfor, potasyum gibi birincil, kalsiyum, magnezyum, kükürt ve sodyum gibi ikincil, demir, çinko, bakır, mangan, bor, molibden ve kobalt gibi üçüncül veya iz olan elementlerdir.


    Kullanım süresi, hizmete sunulması, kurulumu, kullanımı, bakımı ve gözetimine ilişkin talimatlara uygun ve normal kullanım koşullarında kullanıldığında risk taşımayan veya sadece ürünün kullanımına özgü asgari risk taşıyan ve insan sağlığı ve güvenliği için gerekli düzeyde koruma sağlayan ürün, güvenli ürün olarak tanımlanır.

    Ürünlerin ilgili teknik düzenlemesi veya genel ürün güvenliği mevzuatında belirtilen gereklere uygun olmalarını sağlamak ve bu mevzuat kapsamında yer alan kamu yararını korumak amacıyla Bakanlık tarafından yürütülen faaliyetleri ve alınan tedbirler; piyasa gözetimi ve denetimidir.

    Ürünlere, başka maddeler eklemek, karıştırmak, katmak veya aynı değeri taşımayan başka bir ürünün, o ürün yerine aynı ürünmüş gibi sunulmasına tağşiş denir. İmalatçı veya ithalatçının bilgisi dışında imalatçı veya ithalatçının adını, ambalajını ve sembollerini kullanmak suretiyle Bakanlıktan herhangi bir izin veya belge almadan piyasaya arz edilen ürün ise taklit üründür.

    İdari hükümler de dâhil olmak üzere, ürünün niteliğini, işleme veya üretim yöntemlerini veya bunlarla ilgili terminoloji, sembol, ambalajlama, işaretleme, etiketleme veya uygunluk değerlendirme işlemlerini tek tek veya birkaçını ele alarak belirleyen uyulması zorunlu mevzuat, teknik düzenleme olarak geçer.

    Ürünlerin garanti edilen değerleri ile tespit edilen değerleri arasında teknik düzenlemelerinde belirtilen kabul edilebilir eksi ve artı olarak belirtilen farkları olabilir ve buna tolerans denir. Üretimde, numune almada ve analizlerde olması muhtemel hataların giderilmesi amacı ile teknik düzenlemelerde belirtilen özelliklere tanınan, teknik düzenlemelerin kapsamadığı alanlarda Türk standartlarındaki, standardın da bulunmaması halinde uluslararası kabul gören toleranslar uygulanır.

    Ürün, süreç, hizmet, sistem, kişi veya kuruluşa ilişkin belirli şartların yerine getirilip getirilmediğini gösteren süreç ise uygunluk değerlendirmesidir. Kalibrasyon, test, belgelendirme ve muayene dâhil olmak üzere, uygunluk değerlendirme faaliyeti gerçekleştiren kuruluşlara uygunluk değerlendirme kuruluşu denir. Ürünün ilgili teknik düzenlemeye veya genel ürün güvenliği mevzuatına uygun olmama hali, uygunsuzluk olarak nitelendirilir.

    Ürünün, bir kişiye veya bir mala zarar vermesi halinde, bu ürünün imalatçısı veya ithalatçısı zararı gidermekle yükümlüdür. İmalatçı veya ithalatçının sorumlu tutulabilmesi için, zarar gören tarafın uğradığı zararı ve uygunsuzluk ile zarar arasındaki nedensellik bağını ispat etmesi zorunludur. Ürünün sebep olduğu zarardan birden fazla imalatçı veya ithalatçının sorumlu olması halinde, bunlar müteselsilen sorumlu tutulurlar. İmalatçı veya ithalatçıyı üründen kaynaklanan tazminat sorumluluğundan kurtaran ya da bu sorumluluğu azaltan sözleşmelerin ilgili maddeleri hükümsüzdür. Ürünün sebep olduğu zarar nedeniyle ödenecek maddi ve manevi tazminat miktarının belirlenmesinde 11/1/2011 tarihli ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu hükümleri uygulanır. Tazminat talebi için zamanaşımı süresi, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten itibaren üç yıl ve her halde zararın doğduğu tarihten itibaren on yıldır. 7223 sayılı Kanun dışındaki kanunlarda yer alan tazminat sorumluluğuna ilişkin hükümler saklıdır.

    İmalatçının yükümlülükleri şunlardır:

    1. a) Piyasaya ancak teknik düzenlemesine uygun ürünleri arz eder. Teknik düzenlemesine uygun olmayan ürünleri, uygunsuzluklarını gidermeden piyasaya arz edemez ve piyasada bulunduramaz.
    2. b) Ürünü piyasaya arz etmeden önce, ürünün uygunluk işaretini ürüne koyar. Faaliyetlerini belgelemek amacıyla lisans ve piyasaya arz ettikleri her bir ürün için tescil belgesi alır.
    3. c) Lisans ve tescil belgeleri ile analizlerini, tescil işlemleri sırasında Bakanlığa sunmuş olduğu belgeleri en az beş yıl elinde tutar.

    ç) Ürünün ilgili kurallara uygunluğunun tüm üretim boyunca da sürdürülmesi için gerekli önlemleri alır, ürünün teknik düzenlemesindeki değişiklikleri ve uygun olduğunu beyan ettiği kurallardaki değişiklikleri takip eder ve gereğini yapar.

    1. d) Taşıdıkları muhtemel risklerle orantılı olarak, piyasada bulundurulan ürünlerinden numune alarak test eder, inceleme yapar, şikâyetlerin, uygun olmayan ve satışı durdurulan ürünlerin kaydını tutar ve yaptığı izleme faaliyeti hakkında dağıtıcıları bilgilendirir.
    2. e) Ürünün teknik düzenleme çerçevesinde barkod, tescil, lisans, parti veya şarj numarası veya ayırt edilmesini sağlayacak diğer bilgileri kolayca görülebilir ve okunabilir şekilde taşımasını temin eder.
    3. f) Mevzuatın gerektirdiği hallerde ismini, kayıtlı ticari unvanını veya markasını ve kendisine ulaşılabilecek açık adresini ürünün üzerinde belirtir.
    4. g) Ürünün taşıyabileceği risklere karşı gereken tedbirleri alır ve bunlardan sakınabilmeleri için nihai kullanıcılara gerekli bilgileri sağlar.

    ğ) Ürün veya ambalajının üzerinde veya ürüne eşlik eden belgelerde yer alan (g) bendinde belirtilen bilgiler ile kullanım ve güvenlik kurallarının Türkçe olmasını sağlar.

    1. h) Piyasaya arz etmiş olduğu bir ürünün uygun olmadığını öğrendiği veya bilmesinin gerektiği hallerde ürünü uygun duruma getirmek ve gerektiğinde ürünün piyasaya arzını durdurmak, ürünü piyasadan çekmek için gerekli düzeltici önlemleri ivedilikle alır. Ürünün risk taşıdığı durumlarda özellikle sağlık ve güvenlik bakımından risk teşkil eden hususlar ile alınan düzeltici önlemler ve sonuçları hakkında ayrıntılı bir şekilde ve ivedilikle Bakanlığı bilgilendirir.

    ı) Piyasaya arz ettiği ürünlerin taşıdığı risklerin ortadan kaldırılması amacıyla yapılan faaliyetlerde Bakanlığın talimatlarını yerine getirir ve ürünlerin uygunluğunu gösteren gerekli tüm bilgi ve belgeleri Bakanlığa Türkçe veya Bakanlığın kabul edeceği diğer bir dilde sağlar.

    1. i) İlgili teknik düzenlemenin gerektirdiği hallerde ve öngördüğü usuller çerçevesinde resmî kayıt işlemlerini yapar veya yaptırır.
    2. j) İmalatçılar gübre dağıtıcılık belgesi sahibi gerçek ve tüzel kişiler aracılığıyla piyasaya ürün arz ederler. Ancak tarımsal üretim yapan/yaptıranlar ile hammadde olarak kullanan gerçek ve tüzel kişilere doğrudan ürün satabilirler. İmalatçılar veya ithalatçılar ürünün tescil belgesinde belirtilen ambalaj ağırlıklarının dışında büyük ambalajlara dökme olarak doğrudan satış yapabilirler. Bu tür satışlarda ürünün teknik düzenlemesinde belirtilen tanımlama işaretlemelerini ihtiva eden tescil ve etiket örneği gibi belgelerin bir kopyası, ürüne eşlik eden belgeler arasında bulundurulur.
    3. k) Denetimler sırasında, denetimle görevli personele rehberlik ve eşlik eder, denetimle görevli personele görevi süresince uygun bir çalışma yeri sağlar; talep edilen tüm bilgi ve belgeleri sunar.
    4. l) İmalatçılar istenilmesi durumunda veri toplamaya yönelik bilgileri Genel Müdürlüğe, il/ilçe müdürlüğüne yazılı olarak bildirir.
    5. m) İmalatçılar satışı durdurulan ürünlerini piyasadan geri çeker.
    6. n) İmalatçılar taklit ve/veya tağşiş ürünleri piyasaya arz edemez ve piyasada bulunduramaz.
    7. o) İmalatçılar Bakanlıkça kurulan veya kurdurulan takip sistemine yapmış oldukları kayıtları doğrulayacak üretim, ithalat, ihracat ve satış gibi iş ve işlemlere ait evrak ile fatura ve irsaliye gibi belgelerin aslını veya okunaklı suretini Bakanlık tarafından talep edildiğinde ibraz etmek üzere beş yıl süreyle fiziki ya da elektronik ortamda saklamakla yükümlüdürler.

    (2) Numunenin imalatçı dışındaki gerçek veya tüzel kişiden alınması durumunda numune bedeli, imalatçı tarafından numunenin alındığı gerçek veya tüzel kişiye ödenir.

    İthalatçının yükümlülükleri şunlardır:

    1. a) Piyasaya ancak teknik düzenlemesine ve mevzuatına uygun ürünleri arz eder. Teknik düzenlemesine uygun olmayan ürünleri, uygunsuzluklarını gidermeden piyasaya arz edemez ve piyasada bulunduramaz.
    2. b) Ürünü piyasaya arz etmeden önce, ürünün uygunluk işaretini taşıdığını, ürüne gerekli belgelerin eşlik ettiğini ve imalatçının 6 ncı maddenin birinci fıkrasının (b), (e) ve (f) bentlerinde düzenlenen yükümlülükleri yerine getirdiğini teyit eder.
    3. c) Ürünün uygun olmadığını bildiği veya bilmesinin gerektiği durumlarda, uygun hale getirilmeden ürünü piyasaya arz edemez ve ürünün risk taşıdığı her durumda imalatçıyı ve Bakanlığı bilgilendirir.

    ç) Mevzuatın gerektirdiği hallerde ismini, kayıtlı ticari unvanını veya markasını ve kendisine ulaşılabilecek açık adresini ürünün üzerinde belirtir. Bu yükümlülüğü, imalatçı tarafından belirtilen zorunlu veya ürün güvenliğine ilişkin bilgilerin görünürlüğünü engellemeden yerine getirir.

    1. d) Ürünün taşıyabileceği risklere karşı gereken tedbirleri alır ve bunlardan sakınabilmeleri için nihai kullanıcılara gerekli bilgileri sağlar.
    2. e) Ürün veya ambalajının üzerinde veya ürüne eşlik eden belgelerde yer alan (d) bendinde belirtilen bilgiler ile kullanım ve güvenlik kurallarının Türkçe olmasını sağlar.
    3. f) Ürün kendi sorumluluğu altındayken, depolama ve nakliye şartlarının ürünün belirtilen mevzuatına uygunluğuna halel gelmemesini sağlar.
    4. g) Taşıdıkları muhtemel risklerle orantılı olarak piyasada bulundurulan ürünlerinden numune alarak test eder, inceleme yapar, şikâyetlerin, uygun olmayan ve geri çağrılan ürünlerin kaydını tutar ve yaptığı izleme faaliyetleri hakkında imalatçı ve dağıtıcıları bilgilendirir.

    ğ) Piyasaya arz etmiş olduğu bir ürünün uygun olmadığını öğrendiği veya bilmesinin gerektiği hallerde ürünü uygun duruma getirir ve gerektiğinde ürünün piyasaya arzını durdurur, ürünü piyasadan çekmek için gerekli düzeltici önlemleri ivedilikle alır. Ürünün risk taşıdığı durumlarda özellikle sağlık ve güvenlik bakımından risk teşkil eden hususlar ile alınan düzeltici önlemler ve sonuçları hakkında ayrıntılı bir şekilde ve ivedilikle Bakanlığı bilgilendirir.

    1. h) Ürünün teknik düzenlemesine uygun olmasını sağlar. Lisans ve tescil belgeleri ile analizlerini, tescil işlemleri sırasında Bakanlığa sunmuş olduğu belgeleri en az beş yıl elinde tutar.

    ı) Piyasaya arz ettiği ürünlerin taşıdığı risklerin ortadan kaldırılması amacıyla yapılan faaliyetlerde Bakanlığın talimatlarını yerine getirir.

    1. i) İlgili teknik düzenlemenin gerektirdiği hallerde ve öngördüğü usuller çerçevesinde resmî kayıt işlemlerini yapar veya yaptırır.
    2. j) Denetimler sırasında, denetimle görevli personele rehberlik ve eşlik eder, denetimle görevli personele görevi süresince uygun bir çalışma yeri sağlar; talep edilen tüm bilgi ve belgeleri sunar.
    3. k) İthalatçılar, gübre dağıtıcılık belgesi sahibi gerçek ve tüzel kişiler aracılığıyla piyasaya ürün arz ederler. Ancak tarımsal üretim yapan/yaptıranlar ile hammadde olarak kullanan gerçek ve tüzel kişilere doğrudan ürün satabilirler. İthalatçılar ürünün tescil belgesinde belirtilen ambalaj ağırlıklarının dışında büyük ambalajlarda doğrudan satış yapabilirler. Bu tür satışlarda ürünün teknik düzenlemesinde belirtilen tanımlama işaretlemelerini ihtiva eden tescil ve etiket örneği gibi belgelerin bir kopyası, ürüne eşlik eden belgeler arasında bulundurulur.
    4. l) İthalatçı istenilmesi durumunda veri toplamaya yönelik bilgileri Genel Müdürlüğe, il/ilçe müdürlüğüne yazılı olarak bildirir.
    5. m) İthalatçılar satışı durdurulan ürünlerini piyasadan geri çeker.
    6. n) İthalatçılar taklit ve/veya tağşiş ürünleri piyasaya arz edemez ve piyasada bulunduramaz.
    7. o) İthalatçılar Bakanlıkça kurulan veya kurdurulan takip sistemine yapmış oldukları kayıtları doğrulayacak ithalat, ihracat ve satış gibi iş ve işlemlere ait evraklar ile fatura ve irsaliye gibi evrakların aslını veya okunaklı suretini Bakanlık tarafından talep edildiğinde ibraz etmek üzere beş yıl süreyle fiziki ya da elektronik ortamda saklamakla yükümlüdürler.

    (2) Numunenin ithalatçı dışındaki gerçek veya tüzel kişiden alınması durumunda numune bedeli ithalatçı tarafından numunenin alındığı gerçek veya tüzel kişiye ödenir.

    Dağıtıcının yükümlülükleri şunlardır:

    1. a) Ürünü piyasada bulundurmadan önce, ürünün uygunluk işaretini taşıdığını, uygunluğu gösteren belgelere sahip olduğunu, talimatların ve güvenlik kurallarının ürüne Türkçe olarak eşlik ettiğini ve imalatçının 6 ncı maddenin birinci fıkrasının (e) ve (f) bentlerinde, ürün ithal ise ayrıca ithalatçının 7 nci maddenin birinci fıkrasının (ç) bendinde düzenlenen yükümlülükleri yerine getirdiğini doğrular, ürünün veya ambalajının üzerine koyacağı etiket, fiyat, uyarı ve benzeri bilgilerin imalatçının veya ithalatçının koyduğu zorunlu veya ürün güvenliğine ilişkin bilgilerin görünürlüğünü engellemesini önler.
    2. b) Ürünün uygun olmadığını bildiği veya bilmesinin gerektiği durumlarda, uygun hale getirilmeden ürünü piyasada bulunduramaz ve ürünün risk taşıdığı her durumda imalatçı veya ithalatçıyı ve Bakanlığı ivedilikle bilgilendirir.
    3. c) Ürün kendi sorumluluğu altındayken, depolama ve nakliye koşullarının ürünün teknik düzenlemesine halel gelmemesini sağlar.

    ç) Piyasada bulundurduğu ürünün uygun olmadığını öğrendiği veya bilmesinin gerektiği hallerde, ürünü uygun duruma getirmek, piyasadan çekmek için gerekli düzeltici önlemlerin imalatçı veya ithalatçı tarafından alındığını teyit eder  ve ürünün risk taşıdığı durumlarda imalatçı veya ithalatçıyı ve özellikle sağlık ve güvenlik bakımından risk teşkil eden hususlar ile alınan düzeltici önlemler ve sonuçları hakkında Bakanlığı ivedilikle bilgilendirir.

    1. d) Piyasada bulundurduğu ürünlerin uygunsuzluğunun ortadan kaldırılması amacıyla yapılan faaliyetlerde ilgili iktisadi işletmeci ile iş birliği yapar, ürünlerin uygunluğunu gösteren tüm bilgi ve belgeleri Bakanlığa sunar ve Bakanlığın talimatlarını ivedilikle yerine getirir.
    2. e) Dağıtıcılar denetimler sırasında, denetimle görevli personele rehberlik ve eşlik eder, görevi süresince uygun bir çalışma yeri sağlar; talep edilen tüm bilgi ve belgeleri sunar, numune alma işlemleri sırasında yardım ve rehberlik eder.
    3. f) Dağıtıcılar, gübre kapsamında olmayan, etiketinde gübreyi çağrıştıracak ifadeler yer alan ürün, afiş, broşür ve benzeri tanıtım materyallerini bulunduramaz.
    4. g) Dağıtıcılar, Ek-12’de yer alan işyeri denetim tutanağından oluşturulacak ve sayfaları il müdürlüğünce numaralanmış ve mühürlenmiş kontrol defteri tutar.

    ğ) Dağıtıcı, 15 inci madde hükümlerine göre Gübre Dağıtıcılık Belgesi almak zorundadır.

    1. h) Dağıtıcı istenilmesi durumunda veri toplamaya yönelik bilgileri Genel Müdürlüğe, il/ilçe müdürlüğüne yazılı olarak bildirir.

    ı) Dağıtıcılar taklit ve/veya tağşiş ürünleri satış yerinde bulunduramaz ve satışını yapamaz.

    1. i) Dağıtıcılar, teknik düzenleme çerçevesinde ürünleri barkodsuz olarak satış yerlerinde bulunduramaz ve satışını yapamazlar.
    2. j) Son kullanım tarihi geçmiş olan ürünleri firmasına iade ederler.
    3. k) Dağıtıcılar, Bakanlıkça kurulan veya kurdurulan takip sistemini uygulamak zorundadır ve takip sistemine yapmış oldukları kayıtları doğrulayacak ihracat ve satış gibi iş ve işlemlere ait evraklar ile fatura ve irsaliye gibi evrakların aslını veya okunaklı suretini Bakanlık tarafından talep edildiğinde ibraz etmek üzere beş yıl süreyle fiziki ya da elektronik ortamda saklamakla yükümlüdürler.
    4. l) Dağıtıcılar, ürünlerin orijinal ambalajlarını bozamaz ve açık olarak satamazlar.
    5. m) Dağıtıcılar, ürünlerin satışını 6/4/2017 tarihli ve 30030 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Piyasaya Arz Edilen Gübrelerin İzlenmesine Yönelik Tebliğ (Tebliğ No: 2017/17) hükümleri çerçevesinde yapar.

    İmalatçının yükümlülüklerinin ve ürün sorumluluğu tazminatının diğer iktisadi işletmecilere uygulandığı durumlar

     (1) Ürünü kendi isim veya ticari markası altında piyasaya arz eden veya piyasada bulundurulan ürünü teknik düzenlemesine uygunluğunu etkileyecek şekilde değiştiren ithalatçılar ile dağıtıcılar 7223 sayılı Kanunun 11 inci maddesinin birinci fıkrası gereği imalatçı sayılırlar ve imalatçının bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinde belirtilen yükümlülüklerini yerine getirmekle sorumludurlar.

    (2) Ürünün imalatçısı ve ithalatçısının tespit edilemediği durumlarda, Bakanlıkça yapılan bildirimin kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren on iş günü içinde imalatçı ve ithalatçısının isim ve irtibat bilgilerini, bu bilgilere sahip değil ise tedarik zincirinde yer alan bir önceki iktisadi işletmecinin isim ve irtibat bilgilerini bildirmeyen dağıtıcı, 7223 sayılı Kanunun 11 inci maddesinin ikinci fıkrası gereği imalatçı olarak kabul edilir.

    (3) Üründen kaynaklanan tazminat sorumluluğuna ilişkin olarak ürünün imalatçısı ve ithalatçısının belirlenemediği durumlarda, zarara uğrayan kişiye bu iktisadi işletmecilerin isim ve irtibat bilgilerini, bu bilgilere sahip değil ise tedarik zincirinde yer alan bir önceki iktisadi işletmecinin isim ve irtibat bilgilerini bu talebin kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren on iş günü içinde bildirmeyen dağıtıcı, 7223 sayılı Kanunun 11 inci maddesinin üçüncü fıkrası gereği imalatçı gibi tazminattan sorumlu tutulur.

    Üretim yerlerinde aranan şartlar

    (1) Tarımda Kullanılan Kimyevi Gübrelere Dair Yönetmelik ekinde yer alan ürünler için üretim yerlerinde aranan şartlar aşağıda belirtilmiştir.

    1. a) İmalatçılar teknik sorumlu olarak ziraat mühendisi ve/veya kimya mühendisi ve/veya kimyager çalıştırmak ve çalıştırdıklarını belgelemekle yükümlüdür. İmalatçının bu vasıflardan birini taşıması halinde bu şart aranmaz.
    2. b) Gayri Sıhhi Müessese Ruhsatını veya İş yeri Açma ve Çalışma Belgesi veya üretim tesisi organize sanayi bölgesinde ise (GSM) ve/veya organize sanayi bölgesi (OSB) tarafından düzenlenen yazı veya teknoloji geliştirme bölgesinde ise Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca verilen iznin aslı veya firma tarafından onaylı sureti, belirtilen belgelerden bir tanesine sahip olmak.
    3. c) Mevzuatın gerektirdiği hallerde iş güvenliği ve sağlığı belgesi aranır.

    (2) Bünyesinde %28’den fazla azot içeren amonyum nitrat gübresini hammadde olarak kullanan üretim yeri depolarında aranan ilave şartlar aşağıda belirtilmiştir.

    1. a) Torbalı gübre yığın yüksekliği kiriş, saçak veya aydınlatma teçhizatından en az bir metre aşağıda olur. Ayrıca acil durumlarda yardım sağlanmasına yönelik olarak yığınların arasında en az bir metre geçiş mesafesi bulunur.
    2. b) Bu tür gübrelerin depolandığı yerlerde köpüklü yangın söndürme tertibatı bulundurulur.
    3. c) Elektrik panosu ve ateş kaynaklarından uzak olacak şekilde konumlandırılır.

    ç) Yığın büyüklüğü en fazla 5 ton olur, depolanan miktar beş tondan fazla ise beş tonluk yığınlara ayrılır ve her bir yığın arasında en az 1,5 metre yürüme yolu bulundurulur.

    1. d) Gübrelerin kanalizasyon ve su kanallarına karışmaması için gerekli tedbirler alınır.
    2. e) Sigara içilmez levhaları kolayca görülebilecek yerlere asılır.

    (3) Üretim tesislerinde işyerinin gübre üretim faaliyetinde bulunduğunun anlaşılmasını sağlayan üzerinde imalatçının adını, unvanını ve iletişim bilgilerini içeren en az 50×100 cm büyüklüğünde görünür ve okunabilir reklam/tanıtım tabelası bulundurulur.

    (4) Bu Yönetmelik kapsamındaki ürünler için, ürünlerin özelliklerine göre üretim yerleri kapalı alan içinde yer alır.

    (5) Tarımda Kullanılan Organik, Mineral ve Mikrobiyal Kaynaklı Gübrelere Dair Yönetmelik kapsamında yer alan ürünler için üretim yerinde aranan şartlarda Tarımda Kullanılan Organik, Mineral ve Mikrobiyal Kaynaklı Gübrelere Dair Yönetmeliğin 7 nci maddesindeki hükümler esastır.

    Satış yerlerinde aranan şartlar

    (1) Bu Yönetmelik kapsamındaki ürünlerin satış yerlerinde aranan şartlar aşağıda belirtilmiştir.

    1. a) Satış yerlerinde teknik düzenleme çerçevesinde kamera sistemi kurulur.
    2. b) Satış yerlerinde yangın söndürme tertibatı bulundurulur ve elektrik tesisatı yönünden yangına karşı korunma tedbirleri alınır.
    3. c) Satış yerleri üstü kapalı nem almayan kuru, yağmur ve güneşin etkilerinden korunmuş, temiz, gerektiğinde ısıtma, soğutma ve havalandırma imkânına sahip alanlar olarak düzenlenir.

    ç) Sigara içilmeyeceğine dair levhalar kolayca görülebilecek yerlerde asılır.

    1. d) Pencereler, yığma yüksekliğinin üzerinde ve muntazam havalandırma sağlayacak şekilde olur.
    2. e) Yığın yüksekliği altta kalan ambalajlardaki ürünlerin fiziksel özelliklerini bozmayacak şekilde düzenlenir.
    3. f) Ürünler, gıda maddeleri ile birlikte satılamaz. Yem ve tohum ile beraber satılması halinde ise birbirlerini etkilemeyecek şekilde ayrılır.
    4. g) Satış yerlerinde döküntü, akıntı ve sızıntı yapan ambalajlar bulundurulmaz.

    ğ) Gübre Dağıtıcılık Belgesi, satış yerinde herkesin görebileceği şekilde asılır.

    1. h) Satış yerleri, giriş kapısı apartman girişinden farklı olan giriş katları hariç olmak üzere, apartman katlarında olamaz.

    ı) Bünyesinde %28’den fazla azot içeren amonyum nitrat gübresinin depolama şartları 17 nci maddenin ikinci fıkrasına uygun olmak zorundadır.

    Uzaktan erişim yoluyla yapılan satışlar

    (1) İktisadi işletmeler, bu Yönetmelik kapsamındaki ürünleri kendi internet sitesi üzerinden veya aracı hizmet sağlayıcı kullanarak satış yapmaları durumunda aşağıdaki şartları yerine getirmek zorundadır.

    1. a) İnternet satışlarında satışı yapılan ürüne ait tescil ve lisans belgesi ile ürünün tedarikçisine ait lisans ve dağıtıcı belge numaraları ürün tanıtımında yer alır ve ürün tanıtımında onaylı etiket bilgilerinin dışında herhangi bir bilgi bulundurulmaz.
    2. b) Satışlarda 7223 sayılı Kanunun 12 nci maddesinin ikinci fıkrası kapsamında ve teknik düzenleme çerçevesinde ürünün takibinin/izlenebilirliğinin sağlanmasına ilişkin gereklilikler yerine getirilir.
    3. c) Bakanlıkça satışına izin verilmeyen, satışı durdurulan hiçbir ürün satılamaz.

    ç) Bakanlıkça uygunsuz bulunan ürünlere ilişkin 10 uncu madde hükümleri uygulanır; uygunsuz bulunan ürünün, uygunsuzluk giderilinceye kadar satışı, tanıtımı her türlü internet, görsel basın ve yayım yoluyla yapılamaz.

    Ürün denetimi

    (1) Ürün denetiminde yapılacak iş ve işlemler aşağıda belirtilmiştir.

    1. a) Etiket, barkod, belge ve teknik düzenleme çerçevesinde ürünün takibinin/izlenebilirliğinin kontrolü.
    2. b) Ambalaj işaretlemelerinin kontrolü için ambalaj veya etiket örneğinin alınması.
    3. c) Ürün kontrolü için numunelerinin alınması.

    ç) Ürün numunelerinin muayene ve analizlerinin yaptırılması.

    1. d) Muayene ve analiz sonuçlarının rapor ettirilmesi.
    2. e) Ürüne ilişkin izlenebilirlik veya takip sistemi kayıtlarını kontrol etmek.

    Etiket kontrolü

    (1) Etiket kontrolü esasları aşağıda belirtilmiştir.

    1. a) Dağıtıcılar, kullanım süresi geçmiş ve Türkçe etiketlendirme yapılmamış ürünleri satamaz.
    2. b) Bir ürünün tanıtılması amacı ile hazırlanan ve/veya yayımlanan her türlü reklam ve tanıtım dokümanı, ürünün onaylı etiketindeki bilgilerden farklı ve gübrelerin genel işlevinin dışında tüketiciyi yanıltıcı bilgi ve tarif içeremez.
    3. c) Tarımda Kullanılan Kimyevi Gübrelere Dair Yönetmelik kapsamında yer alan ürünlerin etiketinde organik gübreleri çağrıştırıcı ifadeler bulunamaz.

    ç) Etiket üzerinde “Bitki Koruma ve Bitki Gelişim Düzenleyicisi” ifadesi bulunamaz.

    1. d) İmalatçılar ve ithalatçılar üzerinde tescil numarası, lisans numarası ve teknik düzenleme çerçevesinde barkodu yer almayan ambalajlarla piyasaya ürün arz edemezler.
    2. e) İmalatçılar ve ithalatçılar, ürün ambalajlarının uyarılar bölümünde “Toprak ve/veya yaprak analizi yaptırılarak gübre kullanılması tavsiye edilir” ve “Çocuklardan Uzak Tutunuz” ibarelerine yer verirler.
    3. f) İmalatçılar ve ithalatçılar, tescil belgesi ve onaylı etiket örneği bilgileriyle uyumlu olmayan ambalaj veya etiketle piyasaya ürün arz edemez.

    (2) Birinci fıkranın (f) bendinde belirtilen hususlardan, kullanıcıyı yanıltıcı ve haksız rekabete neden olmayan, baskı ve alfabetik hatalardan kaynaklanan etiket bilgileri farklılıklarının tespiti halinde ürün satışı durdurularak, öncelikle etiket bilgilerinin düzeltilmesi için on beş gün süre verilerek imalatçı veya ithalatçı uyarılır. Farklılıkların düzeltilmemesi halinde birinci fıkranın (f) bendi için uygulanan idari yaptırımlar uygulanır.

    Numune alma

    (1) Denetimlerde numuneler; depodan, nakil aracından, satış yeri ve üretim tesisi de dâhil olmak üzere gerekli görülen yerlerden alınır.

    (2) Şikâyet denetimlerinde numuneler; şikâyete konu olan ürünlerin piyasaya arz edildiği yerden veya aynı parti ürünün bulunduğu yerden alınır.

    (3) Ürün ambalajı üzerindeki bilgilerin teknik düzenlemesine uygunluğu kontrol edildikten sonra numune alınır.

     

    Feyza YALÇIN
    Kimyager

     

    KAYNAKLAR
    https://www.resmigazete.gov.tr/

  • TOPRAK BESİN YÖNETİMİ

    Toprak besin yönetimi, ticari gübrelerin, gübrelerin, katkı maddelerinin ve organik yan ürünlerin bitki besin kaynağı olarak tarımsal arazilere uygulanmasını yönetmek olarak tanımlanmaktadır.

    • Doğru miktar – uygun uygulama oranı
    • Doğru kaynak – uygun türü uygulamak
    • Doğru yerleştirme – uygulama için uygun yöntemi kullanma
    • Doğru zamanlama – sistemin yaşam döngüsünde doğru zamanda uygulama

    Yetiştiriciler, bunları göz önünde bulundurarak, bir mahsulün aldığı besin maddelerini en üst düzeye çıkarabilir ve çevreye boşa harcanan veya kaybolan katkı maddelerinin miktarını en aza indirebilir. Toprak besin yönetiminin dikkatli bir şekilde değerlendirilmesi, sürdürülebilir tarımın kritik bir bileşenidir çünkü yetiştiricilere ekonomik faydalar sağlarken, aşırı besin değişikliklerinin çevre üzerindeki olumsuz etkilerini azaltır.

    Toprak besin yönetiminde iki genel amaç; toprak sağlığını iyileştirmek ve mahsullerin besin gereksinimlerini karşılamaktır. Sağlıklı toprak, “toprağın bitkileri, hayvanları ve insanları besleyen hayati bir canlı ekosistem olarak işlev görme kapasitesinin devam etmesidir”. Bu tanım hem kısa vadede hem de uzun vadeli üretim hedefleri için besin gereksinimlerini ve mahsul üretkenliğini karşılama ihtiyacını belirtir.

    Mahsul besin gereksinimlerinin belirlenmesi, bir besin yönetim planı oluşturmak için önemli bir başlangıç ​​noktasıdır. Genellikle bir toprağın besin sağlama kapasitesi ve fiziksel yapısı, evde veya profesyonel  toprak testi yoluyla belirlenir. Bu toprak testlerinden elde edilen sonuçlar, hangi yönetim uygulamalarının ve toprak değişikliklerinin mahsul veriminde veya karlılığında bir artışa izin vereceğini ve mahsul rejimine bağlı olarak düzenli olarak gerçekleştirilmesi gerektiğini belirleyecektir.

    Yetiştiricilerin göz önünde bulundurması gereken en kritik besinler azot, potasyum ve fosfordur. Bu besinlerden herhangi birinin aşırı bolluğu veya aşırı uygulanması, besinlerin çevreye salınması yoluyla çevresel bozulmaya yol açabilir. Toprak testi ayrıca diğer besinlerin eksikliklerini ortaya çıkaracak ve yetiştiriciye su tutma kapasitesi ve toprak asitliği gibi bilgiler sağlayabilir.

    Toprak organik maddesinin arttırılması, toprak sağlığının iyileştirilmesi için önemli bir hedeftir. Toprak organik maddesinin oluşumu ve ayrışması, sırayla bitki alımı için uygun hale gelen enerji ve besin maddelerini depolar ve serbest bırakır. Besin maddelerine ek olarak, toprak organik maddesi, toprak florası ve faunasında daha fazla çeşitlilik için yaşam alanı sağlarken, toprak dokusunu, yapısını ve kimyasal dengesini iyileştirebilir. Toprağın organik maddesini artırmaya odaklanan toprak yönetimi teknikleri, yeterli besin kaynağına ve depolama kapasitesine sahip sistemlere yol açacaktır.

    Örtü bitkilerinin, kompostun veya gübrenin bir yönetim sistemine dahil edilmesinin tümü, kimyasal gübrelere dayanmadan topraktaki organik maddeyi ve besin mevcudiyetini artırmaya yönelik yöntemlerdir. Bu tekniklerden herhangi birinin bir ürün yetiştirme sisteminde kullanılması, sahaya özgü besin ihtiyaçlarının ve değişikliklerin sahip olabileceği etkilerin değerlendirilmesini gerektirir. Bazı durumlarda, ticari gübreler, toprak sağlığını artırmak ve mahsuller tarafından besin alımını yönetmek için en uygun maliyetli ve sürdürülebilir yöntem olabilir.

     

    Feyza YALÇIN
    Kimyager

     

    KAYNAKLAR

    https://sarep.ucdavis.edu/

  • ARITILMIŞ ATIKSULARIN SULAMA SUYU OLARAK YENİDEN KULLANIM KRİTERLERİ

    Arıtılmış atıksuların sulamada kullanılması büyük bir potansiyele sahiptir. Burada, gıda ürünlerinin direkt olarak yenmesine ve yağmurlama sulamasında havadan gelebilecek aeresollara dikkat edilmelidir. Sulamada tekrar kullanılacak arıtılmış atıksulardaki en büyük risk, mikroorganizmalar tarafından bulaştırılabilecek hastalıklardır. Bu mikroorganizmalar, bakteriler, virüsler, helmintler ve protozoa olabilir. Helmintler (otlak hayvanları için mera sulamada dikkat edilmelidir) ve protozoalar genellikle, bağırsak parazitleri olarak adlandırılır. Arıtılmış atıksuyun mikrobiyolojik kalitesi, suyun kullanılabilirliği hakkında bilgi verir. Bu riskler, arıtma tesisinin ve arıtılmış atıksuyun uygulandığı yerin birlikte kontrol edilmesi ile azaltılabilir.

    Yağmurlama sulama, teknik olarak yağışa en benzeyen bir sulama yöntemidir. Su, genellikle bir boru sistemi vasıtasıyla ve pompalama yoluyla dağıtılır. Daha sonra ise havaya püskürtülür ve tüm toprak yüzeyine püskürtme başlıkları eklenerek sulama yapılır. Bu esnada havadan aeresol gelme riski vardır.

    Sulamada tekrar kullanılacak arıtılmış atıksularda aranan özellikler, Tablo 1’de verilmiştir. Arıtılmış suyun sulamada kullanılması için iki değişik sınıf oluşturulmuş olup, bu kriterler minimum gereksinimleri sağlamakta ve bazı özel uygulamalarda ilave kriterler de uygulanabilmektedir. Ticari olarak işlenmeyen gıda ürünlerinin ve park, bahçe gibi kentsel alanların sulanmasında, hem yenen ürün ile hem de park, bahçe gibi alanlarda insanların bitkileri ile su teması olabileceği için iyi kalitede sulama suyu gerekmektedir. Sulama suyunun mikrobiyolojik kalitesi çok iyi kontrol edilmelidir. Bunun yanında, ticari olarak işlenen gıda ürünleri (Meyve bahçeleri ve üzüm bağları), çim üretim ve kültür tarımı gibi halkın girişinin kısıtlı olduğu yerler ve otlak hayvanları için mera ve saman yetiştiriciliğinde, sulama suyu daha düşük kalitede olabilmektedir.

    Tablo 2’de sulama suyu için kimyasal kalite kriterleri verilmiştir. Evsel nitelikli atıksular hariç sulamada geri kullanılacak arıtılmış atıksuların da bu kimyasal kriterleri sağlaması gerekmektedir. Atıksuların araziye verilmeye veya sulamaya uygun olup olmadığını belirlemek için incelenmesi gereken en önemli parametreler şunlardır:

    • Su içindeki çözünmüş maddelerin toplam konsantrasyonu ve elektriksel iletkenlik
    • Sodyum iyonu konsantrasyonu ve sodyum iyonu konsantrasyonunun diğer katyon­lara oranı
    • Bor, ağır metal ve toksik olabilecek diğer maddelerin konsantrasyonu
    • Bazı şartlarda Ca+2 ve Mg+2 iyonlarının toplam konsantrasyonu
    • Toplam katı madde, organik madde yükü ve yağ gres gibi yüzen maddelerin miktarı
    • Patojen organizmaların miktarı

    Atıksudaki çözünmüş tuzlar, bor, ağır metal ve benzeri toksik maddeler yörenin iklim şartlarına, toprakların fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerine bağlı olarak ortamda birikebilmekte, bitkiler tarafından alınabilmekte veya suda kalabilmektedir. Bu nedenle, arıtılmış atıksuların arazide kullanılması ve bertarafı söz konusu ise suyun fiziksel, kimyasal ve biyolojik parametreler açısından öngörülen sınır değerlere uygunluğunun yanı sıra, bölgenin toprak özellikleri iklim, bitki türü ve sulama metodu gibi etkenler de dikkate alınmalıdır. Aşağıda sırasıyla geri kazanılmış atıksudaki kalite parametreleri daha detaylı olarak açıklanmıştır.

     

    Tablo 1. Sulamada geri kullanılacak arıtılmış atıksuların sınıflandırılması

    Geri kazanım türü Arıtma tipi Geri kazanılmış suyun kalitesia İzleme periyodu Uygulama mesafesib
    Sınıf A
    a-Tarımsal sulama: Ticari olarak işlenmeyen gıda ürünleril

    b-Kentsel alanların sulanması
    a)Yüzeysel ve yağmurlama sulama ile sulanan ve ham olarak direkt olarak yenilebilen her tür gıda ürünü

    b)Her türlü yeşil alan sulaması (Parklar, golf sahaları vb.)

    		 -İkincil arıtmac

    -Filtrasyond

    -Dezenfeksiyone

    		 -pH=6-9

    -BOİ5 < 20 mg/L

    -Bulanıklık < 2 NTUf

    -Fekal koliform: 0/100 mLg,h

    -Bazı durumlarda, spesifik virüs, protozoa ve helmint analizi istenebilir.

    -Bakiye klor > 1 mg/Li

    		 -pH: Haftalık

    -BOİ5: Haftalık

    -Bulanıklık: Sürekli

    -Koliform: Günlük

    -Bakiye klor: Sürekli

    		 İçme suyu temin edilen kuyulara en az 50 m mesafede
    Açıklamalar:

    -Tarımsal sulamada tavsiye edilen ağır metal analizlerine dikkat edilmelidir.

    -Standarları sağlamak üzere filtrasyon öncesinde koagülant ilavesi yapılabilir.

    -Geri kullanılacak arıtılmış atıksu renksiz ve kokusuz olmalıdır.

    -Virüs ve diğer parazitlerin yok edilmesi için daha uzun dezenfeksiyon temas süreleri kullanılabilir.

    -Arıtılmış atıksu dağıtım sisteminde (en son uygulama noktasında) bakiye klor değeri 0.5 mg/L’nin üzerinde olmalıdır.

    -Virüs ve diğer parazitlerin yok edilmesi için daha uzun dezenfeksiyon temas süreleri kullanılabilir.

    -Yüksek nütrient içeriği besinleri büyüme aşamasında etkileyebilir.
    Sınıf B
    a-Tarımsal sulama: Ticari olarak işlenen gıda ürünlerim

    b-Girişi kısıtlı sulama alanları

    c- Tarımsal sulama: Gıda ürünü olmayan bitkiler
    a)Meyve bahçeleri ve üzüm bağları gibi ürünlerin salma sulama ile sulanması

    b)Çim üretimi ve kültür tarımı gibi halkın girişinin kısıtlı olduğu yerler

    c)Otlak hayvanları için mera sulaması

    		 -İkincil arıtmac

    -Dezenfeksiyone

    		 -pH=6-9

    -BOİ5 < 30 mg/L

    -AKM < 30 mg/L

    -Fekal koliform < 200 ad/100 mLg,j,k

    -Bazı durumlarda, spesifik virüs, protozoa ve helmint analizi istenebilir.

    -Bakiye klor > 1 mg/Li

    		 -pH: Haftalık

    -BOİ5: Haftalık

    -AKM: Günlük

    -Koliform: Günlük

    -Bakiye klor:Sürekli

    		 -İçme suyu temin edilen kuyulara en az 90 m mesafede.

    -Yağmurlama sulama yapılıyor ise halkın bulunduğu ortama en az 30 m mesafede
    Açıklamalar:

    -Tarımsal sulama için tavsiye edilen limitlerde gözönünde bulundurulmalıdır.

    -Püstkürtmeli sulama yapılıyor ise AKM < 30 mg/L olmalıdır.

    -Yüksek nütrient içeriği besinleri büyüme aşamasında etkileyebilir.

    -Süt hayvanlarının meralara girişi sulama yapıldıktan 15 gün sonra olmalıdır. Bu süre kısa olması gerektiği durumlarda, fekal koliform değeri en fazla 14 ad/100 mL olabilir.

    aAksi belirtilmedikçe, arıtılmış atıksu kalitesini belirtmektedir.

    bSu kaynalarını ve dolayısıyla insanları arıtılmış atıksuyun etkisinden korumak için konuluş bir sınırlamadır.

    cİkincil arıtma, aktif çamur sistemleri, biyodisk, damlatmalı filtreler, stabilizasyon havuzları, havalandırmalı lagünleri vb içerebilir.

    dKum filtreleri veya mikrofiltrasyon ile ultrafiltrasyon gibi membran filtreler olabilir.

    eDezenfektant olarak klor kullanılması, diğer dezenfeksiyon yöntemlerinin de kullanımını kısıtlamaz.

    fTavsiye edilen bulanıklık değeri dezenfeksiyon öncesinde sağlanmalıdır. Hiç bir zaman 5 NTU’yu geçmemelidir. Bulanıklık yerine AKM’nin kullanıldığı durumlarda, AKM değeri 5 mg/L’nin altında olmalıdır.

    g7günlük ortalama değerleri karakterize eder.

    hFekal koliform değeri hiç bir zaman 14 ad/100 mL’yi geçmemelidir.     

    iBakiye klor değeri 30 dk temas süresi sonrasındaki değeri kazakterize etmektedir.

    jFekal koliform değeri hiç bir zaman 800 ad/100 mL’yi geçmemelidir.

    kStabilizasyon havuzları fekal koliform değerini dezenfeksiyon olmadan da sağlayabilir.

    lİleri arıtma uygulanmalıdır.

    mTicari olarak işlenen gıda ürünleri halka satılmadan önce patojen mikroorganzmaların öldürülmesi için fiziksel veya kimysal bir işlemden geçirilen ürünlerdir.

     

    Tablo 2. Sulama suyunun kimyasal kalitesinin değerlendirilmesi için geliştirilmiş tablo

        Kullanımında zarar derecesi
    Parametreler Birimler Yok

    (I. sınıf su)

    		 Az – orta

    (II. sınıf su)

    		 Tehlikeli

    (III. sınıf su)
    Tuzluluk
    İletkenlik µS/cm < 700 700-3000 >3000
    Toplam çözünmüş Madde mg/L < 500 500-2000 >2000
    Geçirgenlik
    SARTad 0-3

    3-6

    6-12

    12-20

    20-40

    		 EC    ³ 0.7

    ³ 1.2

    ³ 1.9

    ³ 2.9

    ³ 5.0

    		 0.7-0.2

    1.2-0.3

    1.9-0.5

    2.9-1.3

    5.0-2.9

    		 < 0.2

    < 0.3

    < 0.5

    < 1.3

    < 2.9
    Özgül iyon toksisitesi
    Sodyum (Na)
    Yüzey sulaması

    Damlatmalı sulama

    		 mg/L

    mg/L

    		 < 3

    < 70

    		 3-9

    > 70

    		 > 9
    Klorür (Cl)
    Yüzey sulaması

    Damlatmalı sulama

    		 mg/L

    mg/L

    		 < 140

    < 100

    		 140 –350

    > 100

    		 > 350

     
    Bor (B) mg/L < 0.7 0.7-3.0 > 3.0

     

     

     

    a)Askıda katı madde

     Askıda katı madde, sulama sistemini tıkadığı için önemlidir. Klasik atıksu arıtma tesisi çıkışında AKM konsantrasyonu, 5-25 mg/L aralığında değişmektedir. Üçüncül arıtma uygulandığında, 10 mg/L’nin de altına düşmektedir. Birçok sulama sisteminde, 30 mg/L’nin altındaki AKM konsantrasyonları tolere edilebilir durumdadır. Bununla birlikte, sulama sisteminin tıkanmasında AKM yanında, sıcaklık, güneş ışığı ve debi gibi diğer faktörlerde rol oynamaktadır.

    b)Tuzluluk

    Tuzluluk, su veya topraktaki tuzların toplu olarak belirtilmesidir. Toplam çözünmüş madde (TÇM) şeklinde ölçülmektedir. Elektriksel iletkenlik (EC), (dS/m veya µS/m olarak ölçülür) TÇM’in bir diğer gösterim tarzıdır. TÇM ve EC arasında,

    EC < 5 dS/m ise TÇM ≈ EC x 640

    EC > 5 dS/m ise TÇM ≈ EC x 800

    şeklinde bir ilişki vardır. Tuzluluk arttıkça, toprağın suyu ile bitki hücresi zarı arasındaki osmotik gradyan azalmaktadır. Bitki, topraktaki tuzlu suyu seyreltmek için kendi hücresindeki suyu toprağa geri bırakmakta ve bu durum bitkinin gelişmesini önlemektedir. TÇM değerinin 500 mg/L’den küçük olduğu durumlarda bitkilerde herhangi bir etki gözlenmemiştir. 500-1000 mg/L aralığında ise hassas bitkiler etkilenebilir. 1000-2000 aralığında ise bir çok bitki bundan etkilenmektedir ve dikkatli bir yönetim gerekmektedir. Genellikle, 2000 mg/L’nin üzerindeki TÇM değerine sahip sulama suları ise tuzluluğa toleranslı bitkiler için geçirgen zeminlerde kullanılabilir. Topraktaki tuzluluk oranı, drenaj suyunun sürekli ve düzenli bir şekilde tabandan çekilmesi halinde kararlı hale gelmektedir. Topraktaki tuzluluk oranının kontrol edilmesinde, drenaj sistemi çok önemlidir. Tablo 3’de çeşitli bitkiler ve bunların tuzluluğa olan hassaslıkları verilmiştir.

    Tablo 3. Bitkilerin tuzluluğa olan hassaslıkları

    Bitki ismi Hassaslık*
    Toleranslı Orta toleranslı Orta hassas Hassas
    TÇM > 2000 mg/L TÇM:1500-2000 mg/L TÇM:1000-1500 mg/L TÇM: 500-1000 mg/L
    Tarla bitkileri
    Arpa √
    Fasulye √
    Mısır √
    Pamuk √
    Börülce √
    Keten √
    Yulaf √
    Pirinç √
    Çavdar √
    Şeker pancarı √
    Şeker kamışı √
    Sorgum √
    Soya fasulyesi √
    Buğday √
    Sebzeler
    Enginar √
    Kuşkonmaz √
    Kızmızı pancar √
    Lahana √
    Havuç √
    Kereviz √
    Salatalık √
    Marul √
    Soğan √
    Patates √
    Ispanak √
    Kabak √
    Domates √
    Şalgam √
    Çayır bitkileri
    Yonca √
    Bermuda çimi √
    Çayır otu (fescue) √
    Fokstail (çimen) √
    Harding çimi √
    Meyve bahçesi √
    Sesbania (çiçek) √
    Sudan çimi √
    Bakla √
    Buğday çimi √
    Meyveli ağaçlar
    Badem √
    Kayısı √
    Böğürtlen √
    Hurma √
    Üzüm √
    Portakal √
    Şeftali √
    Erik √
    Çilek √

    *Hassaslık, iklime, toprak durumuna ve kültürel şartlara göre değişibilir.

     

    1. c) Sodyum adsorpsiyon oranı

    Sodyum adsorpsiyon oranı, toprak bünyesindeki suda ve sulama suyunda sodyumun baskın iyon olduğu durumu göstermektedir. Yüksek sodyumlu durumlarda, toprak partikülleri birbirinden ayrılmaktadır. Bu durumda, topraktaki porozite azalmakta ve büyük boşluklar tıkanmaktadır. Böylelikle, su ve havanın toprak içine nüfuzu engellenmektedir. Sodyum oranı, sodyum adsorbsiyon oranı (SAR) (Konsantrasyonlar, meq/l cinsindendir.) ile gösterilmektedir. SAR, suyun sodyum (veya benzer alkaliler) açısından zararlılığının bir ölçüsü olarak kullanılmakta ve aşağıdaki şekilde hesaplanmaktadır.

    SAR değeri yerine son zamanlarda, revize edilerek tadil edilmiş SAR değeri (SARtad) olarak önerilmiştir. Burada, Ca+2 çözünürlüğünün, sudaki HCO3 konsantrasyonuna bağlı olarak değişkenliği dikkate alınarak Cax değeri kullanılmaktadır. Cax, HCO3/Ca ve EC’ye bağlı olarak değişmektedir.

    Bu ifadedeki, Na+, Mg+2 ve Cax konsantrasyonları da meq/L cinsindendir. Ancak, pratik olarak SAR ve SARtad arasında çok önemli bir farklılık yoktur. SAR daha yaygın olarak kullanılmaktadır. SAR yerine, SARtad değerinin kullanılması, su kalitesi ve topraktaki kimyasal karakteristiklerinin, kalsiyum dengesini bozabileceği durumlarda tavsiye edilmektedir. Yüksek alkaliniteli sular, konsantrasyon dengesini bozabilmekte ve yüksek SARtad değerleri vermektedir. SAR ve EC’nin topraktaki infiltrasyon üzerindeki etkisi, Şekil E7.1’de gösterilmiştir. SAR ve EC’nin bilinmesi ile topraktaki sızma problemi konusunda bilgi sahibi olunabilmektedir. Topraktaki kalsiyum oranının, magnezyuma göre daha yüksek olması tavsiye edilmektedir. Topraktaki geçirimliliği düzenlemek üzere, kalsiyum sülfat (CaSO4) kullanılmaktadır. Kalsiyum sülfat, toprağa direkt olarak veya sulama suyu içerisine karıştırılarak uygulanabilmektedir.

    Şekil E7.1 SAR ve EC’nin infiltrasyon üzerindeki etkisi

     

    ç) Özgül iyon toksisitesi

    Geri kazanılmış sudaki birçok iyon, yüksek konsantrasyonlarında bitki üzerinde birikebilmektedir. Sodyum, klorür ve bor bunların başlıcalarıdır. Sodyum toksisitesi, yapraklara zarar vermektedir. Bu durum, avokado ve bazı meyve ağaçlarında (kayısı, kiraz, şeftali) gözlemlenmiştir. Tablo 4’de sulama suyunda bulunan sodyumun değişik bitkiler için toleransı verilmiştir. Klorür de benzer şekilde zarar vermektedir. Klorürün etkisi daha çok kavak gibi ağaçlarda olmaktadır. Sebze ve tarla bitkileri, SAR değeri çok yüksek değilse, sodyum ve klorürden etkilenmemektedir. Tablo 5’de, değişik bitkilerin yapraklarına zarar veren klorür konsantrasyonları  belirtilmiştir.

    Tablo 4. Değişik bitkilerin sulama suyunda bulunan sodyuma toleransı

    Toleransı SAR değeri Bitki Durum
    Çok hassas 2-8 Yaprak döken meyve ağaçları, turunçgiller, avokado Yaprakta yanma
    Hassas 8-18 Fasulyeler Büyümenin engellenmesi, bodur kalma
    Orta toleranslı 18-46 Yonca, yulaf, pirinç Nütrient ve toprak yapısından dolayı büyümenin engellenmesi ve bodur kalma
    Toleranslı 46-102 Buğday, kaba yonca, arpa, domates, şeker pancarı, değişik çimen türleri Zayıf toparak yapısından dolayı büyümenin engellenmesi ve bodur kalma

    Tablo 5. Bitkilerin yapraklarına zarar veren klorür konsantrasyonları 

    Hassaslık Klorür konsantrasyonu, mg/L Etkilenen bitki
    Hassas < 178 Badem, kayısı, erik
    Orta hassas 178-355 Üzüm, biber, patates, domates
    Orta toleranslı 355-710 Kaba yonca, arpa, mısır, salatalık
    Toleranslı > 710 Karnabahar, pamuk, susam, sorgum, şeker pancarı, ayçiçeği

    Bor, bitki büyümelerinde gerekli dozdan yüksek olduğunda zarar vermekte, yaprak yanması ve sararması gibi etkiler ile kendini göstermektedir.

    Ülkemizde bazı yörelerde bor elementinin taşıdığı önem dolayısıyla, Tablo 2’de verilen sulama suyu sınıflamalarına ek olarak bitkilerin bora dayanıklılığını göz önünde bulunduran ek bir arıtılmış atıksu sulama suyu sınıflandırmasına gerek duyulmaktadır.

    Aslında, bütün bitkilerin normal gelişmeleri için az bir miktar bora ihtiyaçları vardır. Ancak borun bitkilere gerekli miktarı ile zehirlilik seviyesi arasında çok dar bir sınır vardır ve bu sınır bitki türlerine göre değişmektedir. Toprakta veya sulama suyunda kritik sınırların üstünde bor bulunması bitki yapraklarında sararma, yanma ve yarılmalara, olgunlaşmamış yapraklarda dökülme ve büyüme hızının yavaşlaması ile verimde azalmaya neden olmaktadır. Tablo 6’da bitkilerin bora karşı dayanıklılık dereceleri verilmiştir. Arıtılmış atıksuların sulamada kullanılmasında bu sınıflandırmanın göz önüne alınması gerekmektedir.

    Tablo 6. Bitkilerin bora karşı dayanıklılık dereceleri

    Bitki ismi Hassaslık*
    Toleranslı Orta toleranslı Orta hassas Hassas
    Bor:  > 4.0 mg/L Bor:  2.0-4.0 mg/L Bor:  1.0-2.0 mg/L Bor:  0.5-1.0 mg/L
    Tarla bitkileri
    Arpa √
    Fasulye √
    Mısır √
    Pamuk √
    Yer fıstığı √
    Yulaf √
    Sorgum √
    Şeker pancarı √
    Buğday √
    Sebzeler
    Enginar √
    Kuşkonmaz √
    Kızmızı pancar √
    Lahana √
    Havuç √
    Kereviz √
    Salatalık √
    Marul √
    Soğan √
    Patates √
    Domates √
    Şalgam √
    Yem bitkileri
    Kaba yonca √
    Arpa (at yemi) √
    Börülce √
    Meyveli ağaçlar
    Kayısı √
    Böğürtlen √
    Üzüm √
    Portakal √
    Şeftali √
    Erik √

    *Hassaslık, iklime, toprak durumuna ve kültürel şartlara göre değişibilir.

    1. d) Eser elementler ve nütrientler

    Eser elementler, ortamda çok düşük konsantrasyonlarda bulunan elementlerdir. Eser elementlerin bitkiler üzerindeki etkisi, konsantrasyonuna bağlı olarak değişmektedir. Tablo 7’de sulama sularında izin verilebilen maksimum ağır metal ve toksik elementlerin konsantrasyonları verilmiştir. Bu elementlerden yüksek konsantrasyonlarda alındığında, yaprakların zarar görmesi veya büyümede gerileme gibi etkiler görülebilmektedir. Evsel atıksulardaki eser elementlerin konsantrasyonu, genellikle düşük miktarlardadır. Ancak, evsel atıksulara endüstriyel deşarjlar olduğu durumda, konsatrasyonlar yükselebilmektedir. Geri kazanılmış atıksulardaki tahmini eser madde konsantrasyonları, Tablo 8’de verilmiştir.

    Tablo 7. Sulama sularında izin verilebilen maksimum ağır metal ve toksik elementlerin konsantrasyonları

    Elementler Birim alana verilebilecek maksimum toplam miktarlar, kg/ha İzin verilen maksimum konsantrasyonlar
    Her türlü zeminde sürekli sulama yapılması durumun da sınır değerler mg/1 pH değeri 6,0-8,5 arasında olan killi zeminlerde 24 yıldan daha az sulama yapıldığında, mg/1
    Alüminyum (Al) 4600 5.0 20.0
    Arsenik (As) 90 0.1 2.0
    Berilyum(Be) 90 0.1 0.5
    Bor (B) 680 –3 2.0
    Kadmiyum (Cd) 9 0.01 0.05
    Krom (Cr) 90 0.1 1.0
    Kobalt (Co) 45 0.05 5.0
    Bakır (Cu) 190 0.2 5.0
    Florür (F) 920 1.0 15.0
    Demir (Fe) 4600 5.0 20.0
    Kurşun (Pb) 4600 5.0 10.0
    Lityum (Li)1 – 2.5 2.5
    Manganez (Mn) 920 0.2 10.0
    Molibden (Mo) 9 0.01 0.052
    Nikel (Ni) 920 0.2 2.0
    Selenyum (Se) 16 0.02 0.02
    Vanadyum (V) – 0.1 1.0
    Çinko (Zn) 1840 2.0 10.0

    1Sulanan narenciye için 0.075 mg/1’dir.

    2Yalnız demir içeriği fazla olan asitli killi topraklarda izin verilen konsantrasyondur.

    3Tablo E7.6’da verilmiştir.

     

     Tablo 8. Geri kazanılmış evsel atıksulardaki tahmini eser madde konsantrasyonları (mg/l)

    Elementler, mg/L İkinci arıtma Üçüncül arıtma Ters osmoz Tavsiye edilen değer*
    Aralık Ortalama Kısa süreli Uzun süreli
    Arsenik (As) <0.005-0.023 <0.005 <0.001 0.00045 0.10 10.0
    Bor (B) <0.1-2.5 0.7 0.3 0.17 0.75 2.0
    Kadmiyum (Cd) <0.005-0.15 <0.005 <0.0004 0.0001 0.01 0.05
    Krom (Cr) <0.005-1.2 0.02 <0.01 0.0003 0.10 20.0
    Bakır (Cu) <0.005-1.3 0.04 <0.01 0.015 0.20 5.0
    Civa (Hg) <0.002-0.001 0.0005 0.0001 – – –
    Molibden (Mo) 0.001-0.018 0.007 – – 0.01 0.05
    Nikel (Ni) 0.003-0.6 0.004 <0.02 0.002 0.2 2.0
    Kurşun (Pb) 0.003-0.35 0.008 <0.002 0.002 5.0 20.0
    Selenyum (Se) <0.005-0.02 <0.005 <0.001 0.0007 0.02 0.05
    Çinko (Zn) 0.004-1.2 0.04 0.05 0.05 2.0 10.0

       * EPA’ nın tavsiyesi

    Herhangi bir madde toprakta mg/kg olarak Co konsantrasyonuna sahipse sulanan topraktaki bu maddenin toplam değeri kg/ha olarak (4.2xCo) ifadesi ile belirlenebilmektedir. Tablo 7’nin birinci sütununda verilen “Birim alana verilebilecek maksimum toplam miktarlar”, ancak (4.2xCo) ifadesi ile hesaplanan topraktaki mevcut miktarın çıkarılmasından sonra kullanılabilir.

    Örnek: Topraktaki bor konsantrasyonu Co = 80 mg/kg ise ve kabul edilebilir maksimum bor değeri 680 kg/ha olduğuna göre 4.2xCo = 336 kg/ha olur. Buna göre birim alana toplam olarak en çok 680 – 336 = 344 kg/ha borun sulama yoluyla eklenmesine izin verilebilir.

    Geri kazanılmış atıksu, sulama için faydalı olan nütrientleri içermektedir. Geri kazanılmış atıksuda bulunan üç ana nütrient, azot, fosfor ve potasyumdur. Azot ve fosfor, arıtılmış atısuda yeterli miktarlarda bulunurken, bitki büyümesini etkilemektedir. Bununla birlikte, potasyum konsatrasyonu düşük olmasına karşın, bitki büyümesini daha az etkilemektedir. Tablo 9.’da değişik arıtma sistemleri ile geri kazanılmış atıksudaki nütrient seviyeleri verilmiştir.

    Tablo 9. Geri kazanılmış atıksuda olabilecek nütrient seviyeleri

    Elementler,

    mg/L

    		 Birim      Ham

    atıksu

    		 Klasik

    Aktif çamur

    		 BNR     BNR+filtrasyon+

    dezenfeksiyon

    		   MBR BNR+MF+RO+dezenfeksiyon
    Toplam azot mg N/L 20-70 15-35 2-12             2-12 7-18 <1
    Nitrat azotu mg N/L 0-az 10-30 1-10             1-10 5-11 <1
    Toplam fosfor mg P/L 4-12 4-10 1-2              <2 0.3-5 <0.05

    BNR: Biyolojik nütrient giderimi     MBR: Membran biyoreaktör

     

    1. e) Mikrobiyolojik kalite

    Sulamada tekrar kullanılacak arıtılmış atıksularda aranan mikrobiyolojik özellikler, Tablo 1’de verilmiştir. Arıtılmış suyun sulamada kullanılması için iki değişik mikrobiyolojik sınıf oluşturulmuş olup, bu kritler minimum gereksinimleri sağlamaktadır. Ticari olarak işlenmeyen gıda ürünleri ve park, bahçe gibi kentsel alanların sulanmasında, hem yenen ürün ile su temas ettiği hem de park, bahçe gibi alanlarda insanların çim ve bitkiler ile teması olabileceği için çok iyi kalitede sulama suyu gerekmektedir. Bu durumda, sulama suyunda fekal koliform bulunmamalıdır ve mikrobiyolojik kalitesi çok iyi kontrol edilmelidir (Fekal koliform değeri hiç bir zaman 14 ad/100 ml’yi geçmemelidir). Bunun yanında, ticari olarak işlenen gıda ürünleri (Meyve bahçeleri ve üzüm bağları), çim üretimi ve kültür tarımı gibi halkın girişinin kısıtlı olduğu yerler ve otlak hayvanları için mera ve saman yetiştiriciliğinde, sulama suyunun mikrobiyolojik kalitesi daha düşük kalitede olabilmektedir. Bu durumda fekal koliform değeri, 200 ad/100 ml’den küçük olmalı (30 günlük ortalama değer) ve hiç bir zaman 800 ad/100 ml’yi geçmemelidir.     

    Atıksu Geri Kazanımı İçin Teknoloji Seçimi

    Bir evsel atıksuyun sulama suyu olarak geri kazanılmasında su kalitesi açısından kullanılabilecek en önemli indikatörler, koliform ve patojen mikroorganizma konsantrasyonudur. Tablo 10’da atıksu geri kazanımı için uygulanan arıtma teknolojileri ve giderdikleri kirleticiler, Tablo 11’de ise değişik arıtma sistemlerinin logaritmik mikroorganizma giderme verimleri verilmiştir. Uygulanan ileri arıtma sistemleri ile birlikte, arıtılan su kalitesi de yükselmiştir. Atıksu geri kazanım amacı ve uygulanabilecek teknolojiler ise Tablo 12’de verilmiştir.

    Atıksular, tarımsal sulamada tekrar kullanılırken, dikkat edilecek bazı hususlar vardır. Bunlar, sulanacak bitkide meydana gelebilecek birikme, patojen mikroorganizmaların hala yaşama riski ve kimyasal maddelerin birikme riskidir. Yeşil alanların sulanmasında ise halkın bu bölgeye girmesi ve eser elementlerin birikmesi gibi riskler vardır. Geri kullanım esnasında, bütün bu riskler gözönüne alınır. Arıtılmış atıksu ile sulanabilecek bitkiler, Tablo 13’de verilmiştir. Dezenfeksiyon, arıtılmış atıksu için çok önemlidir. Arıtılmış evsel atıksuların dezenfekte edilmeden sulamada kullanılıp kullanılamayacağı, Tablo 14’de verilmiştir.

     

    Tablo 10. Atıksu geri kazanımı için uygulanan arıtma teknolojileri ve giderdikleri kirleticiler

     

     

     

     

     

    Arıtma birimleri

    		 Askıda katı madde Kolloidal maddeler Partiküler organik madde Çözünmüş organik madde Azot Fosfor Eser maddeler Toplam çözünmüş madde Bakteri Protozoa Virüs
    İkincil arıtma X     X              
    Nütrient giderimi       X X X          
    Filtrasyon X               X X  
    Yüzey filtrasyonu X   X           X X  
    Mikrofiltrasyon X X X           X X  
    Ultrafiltrasyon X X X           X X X
    Flotasyon X X X             X X
    Nanofiltrasyon     X X     X X X X X
    Ters osmoz       X X X X X X X X
    Elektrodiyaliz   X           X      
    Karbon adsorpsiyonu       X     X        
    İyon değiştirme         X   X X      
    İleri oksidasyon     X X     X   X X X
    Dezenfeksiyon       X         X X X

     

    Tablo 11. Değişik arıtma sistemlerinin miroorganizma logaritmik giderme verimleri

      Arıtma sistemleri
    Birincil arıtma  

    İkincil arıtma

    		  

    Üçüncül arıtma

    		 İleri arıtma
    Ön çöktürme Aktif çamur Damlatmalı filtre  

    Filtrasyon

    		  

    Mikrofiltrasyon

    		 Ters osmoz
    Fekal koliform <0.1-0.1 0-2 0.8-2 0-1 1-4 4-7
    Salmonella <0.1-2 0.5-2 0.8-2 0-1 1-4 4-7
    Cyryptosporidium 0.1-1 1 0-3 1-4 4-7
    Giardia <1 2 0-3 2-6 >7
    Enterik virus <0.1 0.6-2 0-0.8 0-1 0-2 4-7

    Tablo 12. Atıksu geri kazanım maksadı ve uygulabilecek arıtma sistemleri

    Atıksu geri  kazanım maksadı    Arıtma sistemleri
    Tarımsal sulama Klasik aktif çamur + filtrasyon + klorlama
    Golf sahaları sulama Nitrifikasyon içeren aktif çamur sistemi + kimyasal fosfor giderimi + (filtrasyon) + klorlama
    Yeşil alan sulama Azot gideren aktif çamur sistemi + mikrofiltrasyon + UV
    Dinlenme maksatlı kullanılan sulakalanları besleme Azot ve fosfor giderimini içeren MBR + UV
    Dolaylı kullanım suyu

    (Yeraltı suyuna veya yüzeysel sulara deşarj)

    		 Nitrifikasyon içeren aktif çamur sistemi + mikrofiltrasyon + ters osmoz + UV/H2O2
    Endüstriyel soğutma suyu Azot gideren aktif çamur sistemi + mikrofiltrasyon + UV
    Endüstriyel proses suyu Azot gideren aktif çamur sistemi + filtrasyon + nanofiltrasyon + iyon değiştirme + UV

     

    Tablo 13. Arıtılmış atıksu ile sulanabilecek bitkiler

    Tip Örnek Arıtma ihtiyacı
    Tarla bitkileri Arpa, mısır, yulaf İkinci kademe + dezenfeksiyon
    Lifli ve çekirdekli bitkiler Pamuk İkinci kademe + dezenfeksiyon
    Ham olarak tüketilen sebzeler Avokado, lahana, salatalık, çilek İkinci kademe + filtrasyon + dezenfeksiyon
    Belli bir işlemden

    sonra tüketilen sebzeler

    		 Enginar, şeker pancarı,

    şeker kamışı

    		 İkinci kademe + dezenfeksiyon
    Meyve bahçesi ve üzüm bağları Kayısı, portakal, şeftali İkinci kademe + dezenfeksiyon
    Fidanlık Çiçek İkinci kademe + dezenfeksiyon
    Ormanlık alanlar Kavak vb. İkinci kademe + dezenfeksiyon

    Tablo 14. Arıtılmış evsel atıksuların dezenfekte edilmeden sulamada kullanılıp kullanılamayacağını gösteren tablo

    Tarla Çayır-Mera Sebze Yem Bitkisi Meyvecilik Koru Ormanlık
    BY BV BY BV BY BV BY BV BY BV
    Biyolojik Arıtma tesisi veya en az 2 saat beklemeli

    çöktürme havuzu şeklindeki ön arıtma tesisi çıkış suları

    		 + + + + – – + – – – +
    Havalı stabilizasyon havuzları veya lagünlerin çıkış suları + – + – – – + – – – +

    (-) Su kullanılamaz

    (+) Su kullanılabilir

    BV: Bitki varsa

    BY: Bitki yoksa

     

    Sulama Sisteminin Seçimi

    Sulama sisteminin türü, bitki türü, su kalitesi ve miktarı, yerel özellikler ve maliyeti ile değişebilmektedir. Tablo 15’da, sulama metodları ve temel özellikleri ve bu yöntemlerin arıtılmış atıksu için değerlendirilmeleri Tablo 16’da verilmiştir.

    Tablo 15. Sulama metodları ve temel özellikleri

    Sulama yöntemi Seçimi etkileyen faktörler Arıtılmış atıksu sulaması için özel durumlar

     

     
    Salma sulama Düşük maliyet

    Tam seviyelendirme gerekmemektedir.

    Düşük sulama verimi

    Düşük halk sağlığı koruması

    		 Çalışanların korunması gerekmektedir.
    Karık usulü sulama Düşük maliyet

    Seviyelendirme gerekebilir.

    Düşük sulama verimi

    Orta halk sağlığı koruması

    		 Düşük arıtma verimi ve çalışanların korunması gerekmektedir. Uygun bitki seçimi yapılmalıdır.
    Kenar sulaması Nisbeten düşük maliyet

    Seviyelendirme gerekir.

    Düşük sulama verimi

    Orta halk sağlığı koruması

    		 Düşük arıtma verimi ve çalışanların korunması gerekmektedir. Bitki kısıtlaması yapılmalıdır.
    Yağmurlama sulama Orta-yüksek maliyet

    Seviyelendirme gerekmemektedir.

    Orta sulama verimi

    Düşük halk sağlığı koruması

    		 Su kaynakları, yollar ve evlere uzaklığına dikkat edilmelidir.
    Damlatmalı sulama Yüksek maliyet

    Seviyelendirme gerekmemektedir.

    Yüksek sulama verimi

    Yüksek halk sağlığı koruması

    		 Özel bir koruma gerektirmemektedir. Deliklerin tıkanmaması için su kalitesine dikkat edilmelidir. Yönetimine daha fazla dikkat edilmelidir.

    Tablo 16. Sulama yöntemlerinin arıtılmış atıksu için değerlendirilmesi

    Değerlendirme parametreleri Karık usulü sulama Kenar sulaması Yağmurlama sulama Damlatmalı sulama
    Yaprakların zarar görmesi Bitki sırtta dikildiğinde yaprakta problem olmamaktadır. Bazı alt yapraklar zarar görebilir. Verim kaybına sebep olacak, yaprak hasarı oluşabilir. Yaprak hasarı oluşmaz.
    Kökde tuz birikmesi Bitkiye zarar veren sırtta tuz birikmesi olabilmektedir. Tuzlar düşey hareket eder ve birikmez. Tuz, alt katmanlara doğru hareket eder ve birikme olmaz. Tuz hareketi radyaldir ve damlama noktaları arasında tuz sıkışması olabilir.
    Sulama sonrası toprak su potansiyeli Sulamalar arasında bitkiler su stresine girebilmektedir. Sulamalar arasında bitkiler su stresine girebilmektedir Büyüme mevsiminde sulama sonrası toprak su potansiyeli düşer. Büyüme mevsiminde sulama sonrası yüksek toprak su potansiyeli oluşturur ve tuzluluğun etkisini azaltır.
    Verim kaybı olmaksızın tuzlu arıtılmış suyun uygulanabilirliği Zayıf-Orta Zayıf-Orta:

    İyi sulama ve drenaj

    		 Zayıf: Bir çok bitkinin yaprağı zarar görebilir. Çok iyi: Bir çok bitki çok az verim kaybı ile büyüyebilirler.

    Arıtılmış atıksu ile sulamada, sulama seçiminde dikkat edilmesi gereken en önemli hususlar, halk sağlığı, sulama verimi ve tıkanma problemidir. Halka sağlığı, sulama türünün seçimini etkileyen en önemli husustur. Yağmurlama sulama gibi yüzeysel sulama uygulamalarında bu risk büyüktür. Bundan dolayı, yağmurlama sulama, ileri arıtmadan sonra uygulanmalıdır. Bazı durumlarda yağmurlama sulama, herhangi bir işlemden geçmeden yenen gıda ürünlerine uygulanamaz. Halk sağlığı açısından en uygun yöntem damlatmalı sulamadır. Sulama sistemleri, maksimum verimi sağlayacak şekilde tasarlanmalıdırlar. Sulama veriminde etkin hususlar, buharlaşma, bitki soğuması, bitki kalite kontrolü ve köklerden tuzun aşağı katmanlara sızmasıdır. Damlatmalı sulamada, verim en yüksek olmaktadır. Askıda katı maddeler, tıkanmayı etkileyen bir diğer parametredir. İkincil ve üçüncül arıtma çıkışındaki askıda katı madde konsantrasyonu, sulama için düşük seviyededir. Tıkanmayı etkileyen bir diğer etken ise suyun hızıdır. Düşük hızlarda, tıkanma artabilmektedir. Tablo 17’de damlatmalı sulamada, tıkanmayı etkileyen su kaliteleri verilmiştir. Tıkanmanın önlenmesi açısından, bakiye klor konsantrasyonunun en az 0.5 mg/L olması gerekmektedir.

    Arıtılmış atıksuların tarımda kullanımı sırasında hangi sulama türü ve sınıfının seçileceği ile ilgili detaylı değerlendirme, Tablo 18’de verilmiştir.

    Tablo 17. Damlatmalı sulamada tıkanmayı etkileyen su kaliteleri

    Parametreler Birimler Kullanımında zarar derecesi
    Yok Az – orta Tehlikeli
    AKM mg/L < 50 50-100 > 100
    pH < 7 7-8 > 8
    TDS mg/L < 500 500-2000 > 2000
    Mangan mg/L < 0.1 0.1-1.5 > 1.5
    Demir mg/L < 0.1 0.1-1.5 > 1.5
    H2S mg/L < 0.5 0.5-2.0 > 2.0
    Bakteri sayısı sayı/l < 10000 10000-50000 > 50000

    Tablo 18. Sulama türü ve sınıfının seçimi

    Bitki türü Sulama türü Sulama suyu sınıfı
    Büyük yapraklı, yüzeyde veya yüzeye yakın büyüyen bitkiler (Brokoli, lahana, karnıbahar, kereviz, marul)  

    Yağmurlama

    Damlatmalı

    		  

    A

    B
    Ham olarak yenen köklü bitkiler (havuç, soğan) Yağmurlama, Damlatmalı, salma, karık usulü A
    Yer ile teması olmayan bitkiler (domates, fasulyeler, dolmalık biber, turunçgil olmayan meyve ağaçları, şaraplık üzüm dışındaki üzümler)  

    Yağmurlama

    Damlatmalı, salma, karık usulü

    		  

    A

    B
    Yer ile teması olmayan ve yenmeden önce kabuğu soyulan bitkiler  (turunçgiller, fındık) Yağmurlama, salma, damlatmalı, karık usulü  

    B
    Yer ile teması olan ve yenmeden önce kabuğu soyulan bitkiler  (kavun, karpuz) Yağmurlama, salma, damlatmalı, karık usulü

     

    		  

    B
    Yenmeden önce işleme tabii tutulan bitkiler (patates, pancar) Yağmurlama, salma, damlatmalı, karık usulü  

    B
    Yenmeden önce işleme tabii tutulan yüzeysel bitkiler (Brüksel lahanası, balkabağı, tahıl, şarap yapımı için üzüm) Yağmurlama, salma, damlatmalı, karık usulü  

    B
    İnsan tüketimi için olmayan bitkiler, kültür tarımı, mera ve otlaklar Yağmurlama, salma, damlatmalı, karık usulü  

    B

     

     

    Feyza YALÇIN
    Kimyager

     

    KAYNAKLAR

    Atıksu Arıtma Tesisleri Teknik Usuller Tebliği

  • GÜBRE

    Gübre, bitkilerin büyümesini ve verimliliğini artıran kimyasal elementleri içeren doğal veya yapay maddedir. Gübreler, toprağın doğal verimliliğini arttırır veya önceki mahsuller tarafından topraktan alınan kimyasal elementleri yerine koyar.

    Toprak verimliliği, diğer faktörler (ışık, nem, sıcaklık ve toprak yapısı gibi) uygun olduğunda, bitkilerin büyümesini teşvik etmek için yeterli miktarlarda ve uygun dengede bileşiklerin sağlanmasıdır. Toprağın verimliliğinin iyi olmadığı durumlarda, gerekli bitki besinlerini sağlamak için doğal veya üretilmiş malzemeler eklenebilir. Bunlara gübreler denir, ancak terim genellikle kireç veya alçıtaşı dışındaki büyük ölçüde inorganik malzemelere kapsar.

    Toplamda bitkilerin en az 16 elemente ihtiyacı vardır ve bunların en önemlileri; karbon, hidrojen, oksijen, azot, fosfor, kükürt, potasyum, kalsiyum ve magnezyumdur. Bitkiler atmosferden karbon, sudan hidrojen ve oksijen elde ederler; diğer besinler topraktan alınır. Bitkiler sodyum, iyot ve kobalt içermelerine rağmen, görünüşe göre bunlar gerekli değildir. Bu aynı zamanda silikon ve alüminyum için de geçerlidir .

    Belirli bir besinin mevcut kaynağı tükendiğinde, yokluğu bitki büyümesinde sınırlayıcı bir faktör haline gelir. Bununla birlikte, bazı besin maddelerinin aşırı miktarları verimde düşüşe neden olabilir.

    Bir mahsulün besin ihtiyaçlarının belirlenmesi, gübre teknolojisinin önemli bir yönüdür . Büyüyen bir mahsulün görünümü, gübre ihtiyacını gösterebilir, ancak bazı bitkilerde daha fazla veya farklı besin maddesi ihtiyacı kolayca gözlemlenemeyebilir. Eğer böyle bir problem varsa, doğası teşhis edilmeli, noksanlık derecesi belirlenmeli ve belirli bir verim için ihtiyaç duyulan gübre miktarı ve çeşidi bulunmalıdır. Tarladaki bitki ve toprak koşullarının detaylı incelenmesi, ardından basit gübre testleri, bitki dokularının hızlı testleri, toprak ve bitki analizlerinin yerini hiçbir şey tutamaz.

    Bazen bitkiler yetersiz beslenme belirtileri gösterir. Kloroz (genel sarı veya soluk yeşil renk) örneğin, kükürt ve azot eksikliğini gösterir. Demir eksikliği beyaz veya soluk sarı doku üretir. Ancak belirtiler yanlış yorumlanabilir. Bitki hastalıkları, çeşitli organizmalar gibi mineral eksikliğine benzeyen görünümler üretebilir. Kuraklık veya yanlış ekim veya gübre uygulamalarının her biri eksiklik belirtileri yaratabilir.

     ORGANİK GÜBRELER VE UYGULAMALARI

    Gübre ve kompost kullanımı muhtemelen neredeyse tarım kadar eskidir. Birçok geleneksel tarım sistemi hala bu sürdürülebilir gübrelere güveniyor ve bunların kullanımı, sentetik gübrelere izin verilmeyen sertifikalı organik çiftliklerin üretkenliği için hayati önem taşıyor.

    ÇİFTLİK GÜBRESİ

    Organik madde ve bitki besin kaynakları arasında çiftlik gübresi büyük önem taşımaktadır.

    Gübre, hem dışkı hem de saman veya diğer yatak malzemeleri dahil olmak üzere ahırlardan gelen atık anlamına gelir.

    Hayvancılık tarafından büyük miktarlarda gübre üretilir. Bu tür gübre, içerdiği bitki besin maddeleri, humus ve organik maddeler nedeniyle toprağın iyileştirilmesinde büyük değer taşır.

     

     

    YEŞİL GÜBRELEME

    Makul derecede nemli alanlarda yeşil gübreleme uygulaması verimi ve toprak kalitesini iyileştirebilir. Yeşil bir gübre mahsulü yetiştirilir ve faydalı etkileri için toprak altında sürülür, ancak büyümesi sırasında otlatılabilir. Bu yeşil gübre bitkileri, genellikle kökleri atmosferik nitrojeni sabitleyebilen nodül bakterileri taşıyan otlar veya baklagiller gibi yıllık bitkilerdir. 

    Yeşil gübre bitkilerinin avantajları arasında toprağa azot eklenmesi, genel doğurganlığın artması, erozyonun azalması, fiziksel kondisyonun iyileştirilmesi ve içten kaynaklanan besin kaybının azaltılması sayılabilir. Dezavantajları arasında tatmin edici bir büyüme elde edememe şansı; gübre mahsulü yetiştirme maliyetinin ticari nitrojen uygulama maliyetini aşma olasılığı; hastalık, böcek zararlıları ve nematodlarda (paraziter, solucanlar) olası artışlar ve mahsulün toprak neminin olası tükenmesi.

    Yeşil gübre bitkileri genellikle sonbaharda ekilir ve ilkbaharda yaz mahsulü ekilmeden önce toprağa verilir. Patates , pamuk ve mısır gibi bazı ürünler için, özellikle baklagillerin nitrojen kaynağı olarak değerleri tartışılmaz.

    ORGANİK GÜBRE

    Kompost, düşük bitki besin içeriğine sahip olduğu için , tarımda ve bahçecilikte , gübre olarak değil, öncelikle toprak ıslahı olarak kullanılır. Toprağa dahil edilebilir veya yüzeyde malçlanabilir.

    Kompost, temel olarak atık bitki artıklarından yapılmış bir çürümüş organik madde kütlesidir. Bozunma sırasında azot eklenmesi genellikle tavsiye edilir. Sonuç, toprağa eklendiğinde azot için mahsulle rekabet etmeyen ve ufalanan bir malzemedir. Uygun şekilde hazırlandığında, rahatsız edici kokulardan arındırılır. Kompostlar genellikle yaklaşık %2 nitrojen, %0,5 ila 1 fosfor ve yaklaşık %2 potasyum içerir.

    Kompostlar esasen düşük besin içeriğine sahip gübrelerdir, bu da neden büyük miktarlarda uygulandığını açıklar. Kompostların toprak yapısı (daha iyi toplanma, gözenek aralığı ve su depolama) ve mahsul verimi üzerindeki maksimum faydaları genellikle birkaç yıllık kullanımdan sonra ortaya çıkar.

    Pratik tarımda, kompostlanmış bitki artıklarının kullanımı, taze artıkların kullanımı ile karşılaştırılmalıdır. Daha faydalı toprak etkileri, genellikle sadece taze kalıntılar altında döndürülerek daha az emekle tahakkuk eder; ayrıca organik maddenin yarısı kompostlamada kaybolduğu için aynı oranda uygulanan taze kalıntılar kompost kalıntılarının kaplayacağı alanın iki katını kaplayacaktır. Ticari gübrelerin pahalı, işçiliğin ucuz ve aletlerin basit olduğu alanlarda kompostlama ihtiyacı karşılar ve mantıklı bir uygulamadır.

    Diğer organik olmayan ortamlarda kullanılmasına rağmen, kanalizasyon arıtma işleminden kalan katı madde olan kanalizasyon çamuruna sertifikalı organik tarımda izin verilmez. Uygun işlendikten sonra çimlerde, parklarda ve golf sahalarında kullanılmak üzere gübre ve toprak düzenleyici olarak satılır. Arıtılmış kanalizasyonun bile zararlı bakteriler, virüsler, farmasötik kalıntılar ve ağır metaller barındırabileceğine dair endişeler olduğundan, tarımda insan biyokatılarının kullanımı tartışmalıdır.

    KİREÇLEME

    Toprak asitliğini azaltmak için kireçleme, yağışın topraktan kalsiyum ve magnezyumu süzdüğü ve böylece bir asit durumu oluşturduğu nemli alanlarda yaygın olarak uygulanır.

    Kalsiyum ve magnezyum, kireçleme malzemeleri tarafından sağlanan başlıca bitki besinleridir. Öğütülmüş kalker bu amaçla yaygın olarak kullanılmaktadır; aktif maddesi kalsiyum karbonat, asitliğini azaltmak için toprakla reaksiyona girer. Tipik kireçtaşları, özellikle dolomit, magnezyum karbonat da içerir, böylece bitkiye magnezyum da sağlar.

    Kireç, toprağın yüzey tabakası ile homojen bir şekilde karıştırılarak uygulanır. İlkbahar mahsulleri veya kışlık tahıllar için sürülmüş arazilerde veya daimi meralarda yılın herhangi bir zamanında uygulanabilir. Kireç genellikle özel olarak donatılmış ve özel operatörlere ait kamyonlar tarafından uygulanır.

     

    Feyza YALÇIN
    Kimyager

     

    KAYNAKLAR

    https://www.britannica.com/